İlham Veren Rol Model Kadınlar #2 - Halet Çambel

Prof. Dr. Halet Çambel ve çalışmalarında her zaman yanında olan 70 yıllık eşi Nail Çakırhan

Hayatı boyunca çok farklı alanlarda çalışmalar yapan ve Türkiye’de akademinin oluşma sürecinde başrol üstlenen isimlerden Halet Çambel, her çalışması ve yaşamı boyunca sürdürdüğü ilkeleriyle kendisinden sonraki nesiller için mükemmel bir kariyer ve yaşam rehberi sundu. Mesleği arkeolog olmakla birlikte Türkiye’nin olimpiyatlardaki ilk kadın sporcusu da olan Çambel, bunların yanı sıra Hitit dillerinde yazılmış belgelerin çevrilmesi ve Türkiye’nin ilk açık hava müzesinin kurulması gibi konularda da öncü rol üstlendi.

Bu yaptıklarını taçlandıran en önemli şey ise, aslında elinin altında çok daha rahat imkanlarla çalışma imkanı bulunmasına rağmen zorlukları seçmesiydi. Üniversiteyi Paris’te okuyan Çambel, cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte ailesiyle Türkiye’ye taşındı. Ön Asya alanında kendisini yetiştirip Anadolu’yu karış karış gezen Çambel, bu esnada Türkiye’nin uluslararası alanda yer alması için de sürekli olarak fikirler geliştirip bunlar üzerine istişare ortamı yaratmaktaydı. Gençlik yıllarından itibaren yaptığı eskrim sporunda Türkiye’yi temsilen olimpiyatlarda yer alması da bunun bir yansımasıydı. Bir yandan da Anadolu’nun tarihi birikimine çok büyük bir ilgi duyuyordu ve sürekli olarak keşifler yapmaktaydı. Bunun karşılığını ise, Karatepe’de Hititoloji biliminin en büyük gelişmelerinden birine imza atarak aldı. Bu bölgedeki hiyerogliflerin çözülmesini sağlayan Çambel, sonrasında eşi Nail Çakırhan ile birlikte bölgede Türkiye’nin ilk Açıkhava müzesini açtı. Bu sebeple bölge halkı kendisine çok büyük bir saygı duydu ve kendisini Halet Bacı olarak benimsedi. Ayrıca Türk edebiyatının en önemli isimlerinden Yaşar Kemal’in kendisiyle ilgili söylediği şu sözler de Halet Çambel’in yaptığı etkiyi çok iyi açıklıyor: “Yer altını güne çıkarmak Halet’in büyük hüneriydi. Yer üstündeki insanlar da ondan yepyeni bir dünya öğreniyordu. Okuldan kaçan, gönderilmeyen kızları okula gönderiyordu. Halkın içinde o bir büyüydü.”

Halet Çambel yukarıdaki muazzam başarılara imza atsa da aslında bunlar hiç de kolay bir biçimde olmadı. Örneğin, Anadolu’daki araştırmalarına ilk başladığında Alman ajanı olabileceği düşüncesiyle hakkında tutuklama kararı çıkartıldı. Berlin Olimpiyatları’nda Türkiye’yi olimpiyatlarda temsil eden ilk kadın sporcu olduğunda Hitler’in kendisiyle görüşme talebini reddetti ve o dönem pek çok kişi bunun kendisine problem yaratabileceğini söylemişti. Bu araştırmaların maddi kaynaklarını bazen kendi imkanlarından sağladı. Kendi işi arkeolojiyle ilgili olmasına rağmen mimarlık, doğa ve tarih gibi alanlarda yaptığı çalışmalar kariyeri için her zaman risk oluşturabilirdi. Onun için bu risklerin bir önemi yoktu, önemli olan aşık olduğu Anadolu’nun kıymetinin herkes tarafından bilinmesiydi. Nitekim bu çalışmaları sayesinde yurt dışındaki pek çok insan Anadolu’yu tanımaya başlarken, bugün kendisini tanıyan herkes Prof.Dr. Halet Çambel’in bu ülke için ne kadar büyük bir şans olduğu konusunda hemfikir.

Halet Çambel bu zorlukların hiçbirisine katlanmadan da bir kariyer oluşturabilirdi. Fakat onun için esas önemli olan idealleriydi. Bu hikaye özellikle genç okuyucularımız için bir mesaj taşımalı. Evet, bu ülkedeki sistemler ve pek çok insan profili sizi umutsuzluğa sevk ediyor. Eğitime, bilime, kültür-sanata ve spora olan genel yaklaşım, siz büyük işler başarmak isteseniz bile engellenecekmişsiniz hissi yaratıyor. Fakat bunların hiçbirisi gerçek değil, bu problemlerin hepsi sabrınızı ölçen birer bariyer. Yapacaklarınızla sizden sonraki nesillerin hikayenizi ilham kaynağı olarak hayatlarında uygulamasını sağlayabilirsiniz, tıpkı Halet Çambel gibi..